Zonnebloemen zijn weerloos, ook geschilderde #DSAvond

19/10/2022, DSAvond — Al de hele week probeer ik er hardnekkig niet over te schrijven, maar het nieuwsfeit blijft even hardnekkig opduiken: twee jonge activistes van Just Stop Oil gooiden in de Londense National Gallery een blik tomatensoep over Vincent van Goghs Zonnebloemen en lijmden zichzelf vervolgens aan de muur vast. ‘Wat is meer waard, kunst of leven?’ schreeuwden ze. ‘Is de wereld meer begaan met de bescherming van een schilderij dan met de bescherming van de planeet?’

De fall-out van het incident gaf daarop een bedroevend antwoord. In paginagrote krantenstukken werd gediscussieerd over of en hoe zeldzame topstukken beter beschermd kunnen en moeten worden. Of glas soepdicht is, en of het risico bestaat dat er toch insijpeling is geweest. Of er meer bewaking in musea moet komen. Er verschenen lijstjes van eerdere aanslagen op kunstwerken. Liefhebbers van samenzweringstheorieën toeterden dat de actie een georkestreerd manoeuvre was om klimaatactivisme in diskrediet te brengen. Dat de Britse protestgroep een groot deel van zijn toelage krijgt van het Climate Emergency Fund, gesticht door Aileen Getty, de kleindochter van het Getty Oil imperium, maakte dat niet beter.

Er werd ook flink wat afgepraat over of zo’n actie door zijn shock value mensen de ogen opent, of net contraproductief is, omdat ze alleen maar woede opwekt. Voorstanders van de soepgooiers zagen in die verontwaardiging net het bewijs dat we meer om kunst geven dan om de natuur. Want de goegemeente is duidelijk meer geschokt door de beschadiging van een afbeelding van de natuur dan door de vernietiging van honderden hectare bos. Of door het aanboren van nog maar eens een nieuwe fossiele brandstofbron, tegen alle klimaatafspraken in: ‘Dat is nu eenmaal de prijs van de vooruitgang.’

De ware cultuurliefhebber heeft zich vast ook vragen gesteld over de keuze van het wapen. Tomatensoep. Zou dat een bewuste verwijzing zijn naar Andy Warhols Campbell’s tomato soup, het iconische kunstwerk waarmee hij banale objecten in musea wou binnenbrengen om kunst te democratiseren? Verklaart dat de keuze voor Van Gogh, die eigenlijk hetzelfde deed? Moeten we de soep kunsthistorisch of socio-economisch duiden, zoals ze ook bij Warhol symbool stond voor betaalbaar voedsel in tijden van rantsoenering in het naoorlogse Amerika?

Eén constante verbindt alle bovenstaande reacties. Waar met geen woord over werd gerept, was over het klimaat. Niet over de eindeloos uitgestelde betonstop. Niet over het aanboren van nieuwe gasbellen om de energiecrisis in te dijken. Niet over de onhoudbare overconsumptie van vlees. Over de feiten geen woord. Alle aandacht ging naar het blik soep.

Is een protestactie waarvan de vorm het onderwerp overschaduwt niet mislukt?

De enige aantoonbare reactie op de steeds driestere klimaatprotesten is dat de straffen op verstoring van de openbare orde strenger worden. In Engeland werd de laatste vijf jaar stevig ingezet op het criminaliseren van protestacties: olie- of gasinfrastructuur of drukpersen beschadigen of lamleggen kan je een jaar cel opleveren, net als je vastklinken of -lijmen aan een object. Ook in Duitsland riskeren twee milieuactivisten die aan een snelwegbrug gingen hangen zware straffen. De acties irriteren de overheid wel, maar tot een dialoog komt het niet. Dus hoe urgent de klimaatzaak ook is, en hoe frustrerend het is dat redelijk protest niet gehoord wordt, misschien zijn er toch betere acties te bedenken. Waar het milieu wel mee geholpen is. En die de kunst erbuiten laten. Want alles van waarde is weerloos. Of het nu echte zonnebloemen zijn of geschilderde.