FOR REAL

Ik geef het toe: ik ben misschien enigszins vooringenomen. Andrea Voets is een vriendin, ze zit in de Raad van Bestuur van Fix dit en ze interviewde me voor deze voorstelling. Ter compensatie kan ik aanvoeren dat de trein vertraging had, waardoor ik mijn avondeten misliep, vervolgens totaal overprikkeld raakte in een bomvolle tram vol luide Amsterdammers en hormonaal eerder toe was aan een pikante Indische curry dan aan een twee uur durende theatervoorstelling. Kortom: het was met milde tegenzin dat ik de zaal inliep om naar For Real te gaan kijken.

For Real is een interactieve, theatrale radio-show over wat het betekent ertoe te doen; een voorstelling die focust op wat structureel seksisme doet met de vrouwelijke geest. Dat kan heel slecht uitdraaien. Belerend. Therapeutisch. Klef. En zoals alle Vlamingen heb ik een hekel aan gedwongen publieksparticipatie. Maar kijk: hier voltrekt zich een klein mirakel. Voets en haar muzikanten slagen erin een soort vrije ruimte te creëren waarin gedeeld, gedacht en gevoeld kan worden. Room for Reflection. Een resonantie-ruimte voor generaties vrouwelijke pijn.

Twee uur lang trekken ze een strakke spanningsboog waarin je alleen maar geboeid kan blijven luisteren, terwijl er visueel nauwelijks iets gebeurt en alleen interviewfragmenten, getuigenissen van vrouwen te horen zijn. (Wanneer hoorde je voor het laatst in een theater twee uur lang enkel vrouwelijke stemmen?) Hoewel… doordat het zaallicht aanblijft, kijk je natuurlijk wel naar de andere toeschouwers. En hoe zij de voorstelling beleven. Automatisch peil je hun emoties, zie je herkenning bij gedeelde ervaringen, gène ook. Er zijn veel mannen in de zaal; je kan niet anders dan je afvragen hoe de voorstelling bij hen aankomt. Opvallend is dat ze in het deel over hoe moeilijk het is man te zijn, en aan de verwachtingen te voldoen die daarbij horen, het meest wegkijken, vooral van elkaar.

Ook bij mij komt de voorstelling emotioneel heftig binnen. Pijn, verdriet, woede en heel veel humor, ik voel het allemaal. Fysiek. De directheid van de voorstelling dwingt je daartoe. Er is niets om je achter te verstoppen, en net dat nodigt uit tot blootgeven. Vijf keer is er een publieksmoment, waar mensen uit de zaal in de radiostudio over hun ervaringen mogen komen praten. De musici spelen intussen verder, en stellen open vragen. Het resultaat is even verbijsterend als mooi: voor het eerst zie ik de kracht van musical journalism. Want door de cocon die de muziek schept, vertellen mensen plots heel persoonlijke en rake dingen aan honderd onbekenden — het is echt, maar toch ook niet, want we zijn samen deel van deze performance, die een tijdelijk kader vormt voor wat we delen. Het zijn kwetsbare interventies, die niet ter discussie staan (een debat is uitgesloten), maar elk apart worden neergelegd en gehoord. Soms leggen ze pijnlijke dingen bloot, maatschappelijke normen, coping systems, verinnerlijkte onderdrukking. De manier waarop vrouwen zich tegen elkaar keren. Soms is het pijn, die gedeeld wordt, soms bijna een praktische cursus empowerment. Soms gewoon een statement: zie mij, ik besta. De nadrukkelijkheid waarmee dat gezegd moet worden, en de loutering die het meebrengt, is een aanklacht op zich.

Ook in de opgenomen fragmenten klinkt veelstemmigheid door. Ze spreken elkaar tegen, dagen elkaar uit, vullen elkaar aan. De voorstelling stuurt wel je denkproces, maar niet naar een bepaalde conclusie toe. Wellicht is dat ‘typisch vrouwelijk’: die polyfonie aan gedachten ruimte geven, ze laten bestaan en niet oordelen. Geen (makkelijke) oplossing aanbieden. Alleen denkruimte. Room for Resonance. Waardoor achteraf mensen in de zaal blijven hangen, en vreemden verder met elkaar gesprek gaan.

Dit is kunst die doet wat kunst moet doen. Nadenken en doen denken. Ruimte creëren voor discussie. Tegenspraak omarmen, en verbinden door die dialoog van gedeelde ervaring. Laat ons dat ondersteunen, liever dan het als kunst verpakte activisme dat maar één uitkomst nastreeft. Want in dit soort voorstellingen zit de kiem van verandering. Of zoals een van de opgenomen stemmen het zo mooi zegt: “All of this is something we have made. There is nothing about the world as it is now that we can’t completely redo.”