Found in translation — aflevering 9

15/04/2024 — Om te vieren dat mijn werk het afgelopen jaar (en ook de komende jaren) in zoveel talen vertaald is, heb ik besloten al mijn vertalers te interviewen. Omdat hun werk al te vaak onderbelicht blijft en zij meestal buiten beeld,  terwijl een boek in het buitenland maar zo goed is als zijn vertaler. Hun métier, koppigheid, taalgevoel, creativiteit en precisie zorgen ervoor dat een boek zijn ziel behoudt, dat het ritme klopt, het proza zingt, de betekenis niet verschuift en de spitsvondigheden niet afvlakken. In het beste geval wordt je boek er zelfs beter van dan het was. Omdat ik zelf ook weleens iets vertaal weet ik het maar al te goed: het is een (vaak onderbetaald) vak dat engelengeduld vraagt, vaak aartsmoeilijk en soms frustrerend is, maar dat ook intense voldoening kan schenken. En dat meer aandacht verdient.

Dus ziehier — een hommage aan de vertaler. In aflevering 9:

Rona Kennedy, met wie ik samenwerkte voor de Dead Ladies Song en Medea en een aantal andere muzikale projecten, soms echt als vertaler, soms als native ’tekst-verbeteraar’ in die zin dat ze teksten in ‘klad-Engels’ corrigeert en beter maakt, én grappiger, én gevatter.

13 vrijblijvende vragen

Hoe begin je aan een vertaling?

I open it and I read it
I read it again
And once more.
Then I walk around the sofa, lean over the terrace, make myself a cup of tea and sit and stare at a wall.
Then I slowly make my way back to the text and read it aloud.
Only then do I start jotting down words and phrases that occur to me.

Werk je nauw samen met een auteur, of net niet?
(En waarom? Wat zijn de voor- en nadelen ?)

I like to work with the author in different phases.
First a clear brief, a sense of context, an idea of what they are looking for.
After a first attempt, I have questions. I like to wrestle with them together.

Then they need to leave me alone.
I need breathing space between attempts, to gain perspective.

Then I send and breathe out, press send and let it go.

This is an interative process.

Voor mij voelt vertalen als lezen van binnenuit, waarbij je in het hoofd van de auteur probeert te kijken en dus analytisch naar een tekst kijkt. Kan je nog genieten van het boek als je het vertaalt ? Verandert vertalen je manier van lezen ?

I translate short rhythmical or musical or poetic texts. Quite often they are funny, light or switch between humour and heightened drama.

It starts as an exercise in sensing the tonalities, the musicality and rhythm of a text. I enjoy getting deep into feeling or sound of a text, so it can take a while before I reach saturation and need to take a break.

I need to be able to come back and listen or look at it from a different angle to keep it moving, not get stuck in a certain cadence. I try to keep it playful.

Welk soort werk vertaal je meestal? Welke auteurs vertaal je (graag)?
Hoe kwam mijn tekst bij jou terecht?

I translate or edit song texts, short rhythmical texts, humorous texts, poetic or absurd texts,…

I have no idea how your texts ended up with me,…it seems like something I’ve always done on an irregular basis at short notice for you. That seems to work.

Wat vond je fijn aan het vertalen van mijn werk, en wat net lastig ?
Waar lagen de uitdagingen, de moeilijkheden, de kansen? Welke passage heb je vervloekt?

I enjoy the playfulness and the quirky characters. I like the mix of feminist, literary, mythical, whacky voices. I like the challenge of finding translations that fit a cadence or rhythm – different expressions, images, metaphors that attempt to say the same thing in a tight space.

This is also the challenge and the difficulty – then I am glad they are short.

I have not yet cursed you. I have sometimes woken up in the middle of the night with an image or a phrase that I can’t get out of my head until I get up and write it down, but I have this with my own work too.

Welke moeilijke keuzes kwam je tegen en hoe ga je daarmee om?
Primeert voor jou ritme en kleur of precisie en betekenis?

It is sometimes difficult to choose between possibilities and then I choose the one I like best – which may not be your choice. I like to give options and leave the final decision up to you.

Rhythm and tonality are important to me, maybe more than precision – but if its not the right word, or I cant find the right expression, I can be tenacious and keep experimenting till I find it.

Wat is het mooiste dat je ooit vertaalde (van wie dan ook ) en wat zou je nooit willen doen?

I enjoy the playfulness of translating and editing librettos and song texts.

I sometimes have to translate or make English summaries of Dutch academic texts and this can take me down day long worm holes of specific vocabulary and word use in specific areas of research. This is not always a productive use of my time of good for my mental health.

Is vertalen een kunst (en een kwestie van inspiratie) of toch eerder een vak (en dus métier)?

I see art as a practice, you become an artist by practicing, by doing, reflecting and re-doing. I find it artificial to split craft from artistry – because making art involves craft, skill, curiosity and inspiration and when there is little inspiration, craft will carry you through – that’s what artistic practice is. How I translate or edit is close to how I write or create sound stories, installations, performances,…an iterative process of working and reworking material to find form that enables me to share meaning with others. Except then I am doing it with someone else’s words, so there is a certain feeling of responsibility that comes with it.

Waarom ben je literair vertaler geworden?

Dat zou ik mezelf niet noemen.

Heb je een metafoor of een uitdrukking waar je vertalen graag mee beschrijft?

Dancing with words

Wanneer / waar / hoe vertaal je? (voel je niet verplicht te antwoorden, ik ben gewoon altijd benieuwd naar werkplaatsen, gewoontes, werkritmes, etc.)

On all the tables.
Trying to remember to set an alarm to move every 45 minutes so I don’t seize up.

 

Rona Kennedy (Zij/haar) is een Britse-Belgische transdisciplinaire kunstenaar. Met haar installatie-performances bouwt ze tussenwerelden op breuklijnen als tijdelijke autonome sites voor ontmoeting en uitwisselingen. Ze gebruikt performance, tekst, audiovisuele en beeldende technieken en workshops als manieren om (materiële) conversaties te starten. Live performance als onderzoek en als vorm van artistieke creatie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden in haar werk. Ze werkt ook soms als artistiek onderzoeker, docent en occasionele vertaler van ritmisch en muzikale teksten.

Rona Kennedy (She/her) is a British-Belgian transdisciplinary artist. In her installation performances, she builds worlds, creating fissures, temporary autonomous places for encounter, exchange and experimentation. She uses performance, text, audio-visual and visual art techniques and workshops as ways to start (material) conversations. Live performance as research and as a form of artistic creation go hand in hand in her work. She sometimes works as artistic researcher, lecturer and occasional translator of rhythmical and musical texts.