de mening — maandag #DSA

14/09/2020, De Standaard Avond — Al wekenlang is ze een van de drie kopstukken van de oppositie in Wit-Rusland: de vrouw met de korte wit-blonde haren en de rode lippenstift. Naast de vuist van Svetlana Tichanovskaja en het vredesteken van Veronika Tsepkalo was zij het hartje. De twee andere vrouwen zijn intussen gevlucht; alleen Maria Kaleshnikava blijft Aleksandr Loekasjenko koppig het hoofd bieden.

Nochtans heeft het regime ook haar duidelijk gemaakt dat ze beter zou vertrekken. Vorige week sleurden gemaskerde mannen haar in Minsk in een auto, trokken een zak over haar hoofd en lieten haar kiezen hoe ze Wit-Rusland wilde verlaten: in één stuk of in kleine stukjes. Maar Maria Kaleshnikava weigerde zich het land te laten uitzetten; ze scheurde haar paspoort aan snippers en ontsnapte in ware Bondstijl uit het raampje van de auto die haar over de grens moest brengen. Ook toen ze werd gearresteerd en beschuldigd van hoogverraad liet ze zich niet intimideren; integendeel, ze draaide de zaken om en diende vanuit de gevangenis klacht in tegen de veiligheidsdiensten voor kidnapping en bedreiging. Bij dit potje armworstelen met Loekasjenko krijgt ze steun van de Duitse kunstscène: in een open brief vroegen tientallen kunstenaars Kanselier Merkel aan te dringen op haar vrijlating, en in haar tweede thuisstad Stuttgart werd actie gevoerd.

Ik heb Masha een paar keer ontmoet, en ik vrees dat het er slecht uitziet voor Loekasjenko. Want naast grappig, warm en sociaal is ze ook onverzettelijk koppig. Zoals veel klassieke muzikanten. Anders kom je er niet, aan de top. ‘Angst? Kent ze niet,’ zei haar fluitleraar Hans Joachim Fuss: ‘Als ze ergens in gelooft, geeft ze niet op voor ze haar doel bereikt heeft.’

Hoe absurd het soms ook lijkt, eigenlijk verbaast het me niet dat net deze jonge fluitiste de voortrekker van de Wit-Russische omwentelingen werd. (‘Want je kan geen kunst maken in een land waar vrije meningsuiting onmogelijk is.’) En daarvoor zelfs uit rijdende auto’s klimt. Want net dat kenmerkt kunstenaars: die combinatie van vasthoudendheid en verbeelding. Genoeg empathie hebben om het lijden van anderen op te merken, je een betere wereld kunnen voorstellen, durven te geloven dat jij die mee vorm kan geven, out of the box denken en nooit opgeven.

Loekasjenko had beter moeten weten dan ruzie te zoeken met een kunstenaar.  Kunstenaarsschap vraagt moed, en eindeloos veel doorzettingsvermogen. Geen wonder dat ze hier in Vlaanderen esthetica, plastische en muzikale vorming uit het curriculum voor de tweede en derde graad willen schrappen, of samenpersen tot één armzalig uurtje. Stel je voor dat ook hier tientallen Masha’s zouden opstaan. Kritisch. Weerbaar. En ongelofelijk vasthoudend. Het zou er slecht uitzien voor onze populistische politici, die in vergelijking met Loekasjenko maar heel kleine dictatortjes zijn.

Het stuk zoals het is verschenen, kan je hier nalezen.