Het lichaam van Tom Lanoye

DSL 31/10/2013 –  ‘Ik heb tot mijn scha en schande moeten leren dat lichaam en geest nauw met elkaar verbonden zijn. Vroeger vond ik dat new age hippie bullshit, maar het klopt wel degelijk. Als ik in de knoop zit bij het schrijven, is het zaak mijn lichaam te deblokkeren.’

‘Dat kan op twee manieren. De eerste is sport. Vroeger speelde ik squash, maar intussen zijn mijn beide knieën zo versleten dat ik alleen nog kan cardiogymen. Dus nu betekent het vijftig minuten op de stairmaster, met een koptelefoon op mijn hoofd en zo luid mogelijke dansmuziek: Daan, Goose, Daft Punk, alles uit mijn vroegere discoperiode passeert dan de revue.’

‘Daarnaast probeer ik een keer per week naar de osteopaat te gaan, of me te laten masseren. Liefst zo hard mogelijke massages, of echt kraken, maar dan zo dat je de krak tot bij de buren hoort. Iets zachters, zoals yoga, is echt geen optie, daar word ik bloednerveus van. Ik heb iets heftigs nodig om mij te deblokkeren.’

‘Ik werk in tijdsblokken: lange schrijfperiodes, kortere periodes van optredens en dan een sprint, waarin ik mijn boeken promoot. Het is vooral tijdens de schrijfperiodes dat mijn lijf blokkeert. Schrijven is ongezond voor het lichaam; je zit de hele tijd voorovergebogen aan je bureau en zeker als je dat, zoals ik, zenuwachtig, vloekend, heen en weer schuivend, peuterend en zinnen omgooiend doet, is dat echt niet goed voor je lijf.’

LOSLATEN

‘Ik ben wel al veel geruster dan vroeger; ik blijf niet meer eindeloos aanhikken tegen het probleem. Tegenwoordig kan ik het gewoon loslaten, ik ben echt af van het ‘ik moet ik moet ik moet’ blijven doordenken over een scène of een dialoog. Als ik vastzit, stop ik gewoon. Dan ga ik sporten, of naar de film, of naar bed. Intussen geloof ik echt dat een nachtje over iets slapen werkt: het blijft onbewust doorspoken en ’s ochtends is het opgelost. Meestal deblokkeren de dingen zich vanzelf.’

‘Ik heb nog nooit het gevoel gehad met een onoplosbare knoop te zitten, wellicht doordat ik voldoende kan afwisselen tussen toneel, proza, optredens, columns. Zo blijft het altijd fris, en kom ik niet vast te zitten in een genre of in mijn vak, want het is altijd spannend.’

‘Schrijven blijft wel altijd even moeilijk, hoe lang je het ook doet. Het blijft hard werken en priegelen en zinnen omgooien. Maar je metier vergroot, en je raakt vooral niet meer zo in paniek als je geconfronteerd wordt met allerlei –overigens heel normale- vragen over hoe je dat complexe verhaal in elkaar gaat schuiven en of je die deadline wel gaat halen. Vroeger ging er veel meer energie verloren aan al die zorgen in de periferie van het boek.’

‘Misschien heb ik dat wel door het optreden afgeleerd. Vroeger repeteerde ik ook veel meer, soms zo veel dat ik al moe was als ik op moest. Nu doe ik dat veel minder, en bij het schrijven is het een beetje hetzelfde.’

ORGANISCH

‘Ik probeer de laatste jaren ook meer en meer een laptopschrijver te zijn, en niet alles vooraf in mijn hoofd te verzinnen. Voor Gelukkige Slaven had ik alleen een paar grote verhaallijnen in mijn hoofd, meer niet; al de rest is tijdens het schrijven ontstaan. Dat gelooft niemand, omdat het boek uiteindelijk zo’n complexe plot heeft gekregen, maar toch is het organisch ontstaan.’

‘Het zou ook oersaai zijn als het boek al volledig in mijn hoofd zou zitten, en ik het alleen maar moest neerschrijven. Het is veel aangenamer om het te zien ontstaan en dat ook toe te laten, dan krijg je de meest bizarre invallen. Hooguit de helft daarvan is bruikbaar, maar wat er in je opkomt is wel een pak frisser dan als je gewoon een schema invult.’

‘Ook dat is misschien de les van het toneel: een acteur mag niet kapotgespeeld op het podium komen. Hij moet natuurlijk wel voorbereid zijn, maar het echte spel ontstaat tijdens het spelen zelf.’

Het stuk zoals het is verschenen kan je hier nalezen.