telefoontoerist #DSLetteren

21/08/2015, DSLetteren – Afgelopen weekend werd ik uit een boekhandel gegooid. Zondere pardon. Schrijver of niet. Zoiets was me niet meer overkomen sinds mijn leraar Engels me 25 jaar geleden de klas uitzette omdat hij de Henry Miller op mijn leeslijst geen literatuur maar porno vond. Deze keer lag het aan George Orwell. In een Parijse boekhandel was mijn oog gevallen op een boekje met de verleidelijke titel Books vs. Cigarettes, waarin hij zich afvraagt waarom mensen lezen een dure, elitaire hobby vinden, terwijl ze moeiteloos evenveel uitgeven aan sigaretten. Zijn gemopper over ontlezing, pulplectuur en flutrecensies klinkt behoorlijk visionair, al zou je ook kunnen besluiten dat de sores in het boekenvak al decennialang dezelfde zijn en ons cultuurpessimisme gewoon doemdenkerij is.

Wat bleek, want om de hoek botste ik alweer op een etalage vol boeken. Blij dat de onafhankelijke boekhandel blijkbaar helemaal geen uitstervend ras is, stapte ik binnen. En ontdekte verrukt het bijna-tweelingboekje van mijn Orwell: zijn Why I write. Goeie vraag, voor iemand met zoveel verzuchtingen over de stiel. Zonder nadenken haalde ik mijn iPhone boven: een Instagrammetje van de typografische cover zou leuk staan bij het blogje dat ik over Orwell en het boekenvak wilde schrijven.

“Hey! Wat denk je dat je verdomme aan het doen bent?”

Woedend wees de boekhandelaar naar het bordje ‘verboden te fotograferen’, waar ik in mijn enthousiasme compleet overheen gekeken had. Dat hij het gehad had met die smerige Amerikaanse toeristen -een vreemd gekozen adjectief gezien zijn duidelijke voorliefde voor Angelsaksische literatuur- met hun téléphones de merde die meer kosten dan hij verdient -hier onderbrak ik hem: mijn iPhone is vierdehands, precies omdat ik liever geld  aan boeken uitgeef, en roken doe ik ook al niet-, die alleen maar foto’s nemen en niets kopen -tevergeefs probeerde ik hem te vertellen dat er een vers weliswaar bij een collega gekocht exemplaar in mijn tas zat- en dat Beotiërs zoals ik, die niet om boeken geven, ervoor zorgden dat hij niets meer verkoopt en failliet gaat. Beledigd blafte ik terug dat ik boeken schrijf, en hij dus niet veel te verkopen zou hebben zonder mensen zoals ik. Dat ik zo mogelijk nog minder verdien, maar gek genoeg ben om te blijven schrijven, precies uit liefde voor literatuur. En wat voor misdaad ik precies had begaan door een fotootje te nemen voor een blog over boeken? De discussie escaleerde even snel als die met mijn Engelse leraar destijds, en algauw vloog een pleiade van Franse scheldwoorden -toegeven, de zijne gevarieerder dan de mijne- over en weer, tot hij me uiteindelijk de winkel uitgooide.

Net zoals 25 jaar geleden begreep ik hoegenaamd niet wat die man zo kwaad had gemaakt. Als onafhankelijke boekhandels het zo moeilijk hebben, waarom gooien ze dan hun klanten de winkel uit? Dus maakte ik rechtsomkeer om het hem te vragen.

Nu de taal van Voltaire uit de coulissen van mijn colère was teruggekeerd, verliep ons gesprek iets vlotter. “Mensen komen alleen nog in een boekhandel om mijn selectie te bekijken. Dat is mijn meerwaarde. En die stelen ze, met die putains de téléphones. Een snel kiekje, en daarna bestellen ze die boeken op internet.” Verbijsterd keek ik hem aan. Wie legt een boek dat hij graag wil hebben in godsnaam terug om dan naar huis te wandelen, het online te bestellen, er nog een paar dagen op te moeten wachten, en met wat pech ook nog de pakjesbezorger te mislopen waarna je naar de post moet fietsen tijdens de openingsuren? Sneller is het in elk geval niet, en goedkoper evenmin: meestal zijn boeken duurder op Amazon & co. (Blijkbaar ben ik hopeloos naïef: een rondvraag bij Belgische boekhandels leerde me dat klanten dat inderdaad doen.)

De boekhandelaar zuchtte. “Ik ga failliet aan die telefoontoeristen. Ik woon in een caravan zonder verwarming, word ziek in de winter, pendel elke dag vier uur, werk zes dagen op zeven en verdien minder dan als ik zou stempelen.” ‘Iedereen die geen volslagen idioot is, kan zijn boterham verdienen met een kleine boekhandel,’ schrijft Orwell in Books Vs. Cigarettes. Blijkbaar is het  boekbedrijf er toch op achteruitgegaan sinds de jaren ’50, want dit klonk eerder als Down and Out in London And Paris. Visionair of niet, Amazon had zelfs George Orwell niet zien aankomen.

Even leek het einde van de analoge boekhandel echt nabij, tot een klant de winkel binnenstapte. Meteen bewees de boekhandelaar zijn echte meerwaarde: hij kent niet alleen al zijn boeken, hij kent ook zijn klanten persoonlijk, onthoudt wat ze gelezen hebben, en raadt hen op basis daarvan nieuwe boeken aan. Eat that, algoritmes! Die combinatie van ‘aankoopgeschiedenis’, ‘waardering’ en een gezellig babbeltje doet hem geen enkel digitaal platform na. Een goede boekhandelaar is een optelling van recensiesites, Goodread-scores en de ‘readers who bought this also like‘-functie van Amazon. En wat meer is: hij is een aardige man. Zolang je je iPhone in je zakken houdt.

 Het stuk zoals het verschenen is kan je hier nalezen.